Thực tế, đã có không ít vụ việc người đi xe máy hoặc xe đạp gặp nạn chỉ vì hành khách trong xe mở cửa bất cẩn. Trước tình trạng này, Viện ILPAI đưa ra quan điểm: theo quy định pháp luật hiện hành, người ngồi trên ô tô khi mở cửa phải quan sát kỹ, bảo đảm an toàn tuyệt đối. Nếu bất cẩn gây tai nạn, người mở cửa sẽ phải chịu trách nhiệm chính, từ xử phạt hành chính, bồi thường dân sự cho đến khả năng bị truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng.

1. Nghĩa vụ pháp lý khi mở cửa ô tô

Theo quy định tại iểm đ Khoản 3 Điều 18 Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định rõ: “Người điều khiển phương tiện, người mở cửa xe, rời khỏi xe phải bảo đảm an toàn.” Điều này có nghĩa, không chỉ tài xế mà cả hành khách cũng phải tuân thủ nguyên tắc quan sát và chỉ mở cửa khi điều kiện an toàn được đảm bảo.

Thói quen mở cửa đột ngột, không kiểm tra gương hoặc không quan sát phía sau chính là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến nhiều vụ va chạm, nhất là ở các đô thị đông đúc, nơi xe máy, xe đạp lưu thông sát lề đường.

2. Xử phạt hành chính đối với hành vi mở cửa gây nguy hiểm

Theo Nghị định 168/2024/NĐ-CP (có hiệu lực từ 1/3/2025), hành vi mở cửa xe không đảm bảo an toàn đã được siết chặt hơn so với các quy định cũ. Cụ thể:

Trường hợp chỉ vi phạm hành vi (mở cửa không an toàn nhưng chưa gây tai nạn): mức phạt hành chính từ 4.000.000 - 6.000.000 đồng.
Trường hợp gây tai nạn giao thông: mức phạt có thể từ 20.000.000 22.000.000 đồng, kèm theo hình phạt bổ sung là tước quyền sử dụng giấy phép lái xe từ 2 - 4 tháng.

So với quy định cũ (theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP, mức phạt chỉ từ 400.000 – 600.000 đồng), mức xử phạt mới đã tăng gấp nhiều lần, phản ánh sự quyết liệt của nhà làm luật trong việc ngăn chặn những hành vi thiếu ý thức khi tham gia giao thông.

3. Trách nhiệm dân sự: Bồi thường toàn bộ thiệt hại

Song song với chế tài hành chính, người mở cửa gây tai nạn còn phải chịu trách nhiệm dân sự theo Bộ luật Dân sự 2015.

Các khoản bồi thường bao gồm:

Chi phí y tế, cứu chữa cho người bị hại.
Thu nhập bị mất hoặc giảm sút trong thời gian điều trị.
Chi phí sửa chữa, thay thế tài sản (xe máy, xe đạp, điện thoại hoặc vật dụng bị hư hỏng).
Bồi thường tổn thất tinh thần, trong trường hợp gây thương tích nặng hoặc tử vong.

Việc bồi thường này thường được xác định dựa trên chứng từ y tế, hóa đơn sửa chữa và mức độ tổn thất thực tế. Nếu hai bên không tự thỏa thuận được, người bị hại có quyền khởi kiện ra tòa án để yêu cầu bồi thường.

4. Truy cứu trách nhiệm hình sự khi hậu quả nghiêm trọng

Trong trường hợp hậu quả đặc biệt nghiêm trọng như gây thương tích nặng, tàn phế hoặc làm chết người, người gây ra có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Căn cứ Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017): người nào vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ mà gây hậu quả chết người có thể bị phạt tù từ:

Khung 1: phạt tiền từ 30.000.000 - 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữu đến 03 năm, hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Khung 2: phạt tù từ 03 năm đến 10 năm
Khung 3: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm

Vi phạm trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả:

Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả quy định tại khung 1, khung 2, khung 3 nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.

* Hình phạt bổ sung:

Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Điều này cho thấy, hành vi tưởng như nhỏ nhặt - chỉ là mở cửa xe - nhưng nếu thiếu quan sát, gây chết người, hoàn toàn có thể khiến người vi phạm phải chịu trách nhiệm hình sự nghiêm khắc.

5. Bài học

Thực tế, tại nhiều thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, các vụ tai nạn do mở cửa xe bất cẩn không phải hiếm gặp. Người đi xe máy, xe đạp thường lưu thông sát lề đường, tốc độ nhanh, nên chỉ một giây thiếu quan sát đã có thể dẫn đến tai nạn nghiêm trọng.

Một số trường hợp điển hình:

Người mở cửa xe không chú ý đã khiến xe máy tông thẳng vào cửa, người đi đường ngã ra đường, dẫn đến va chạm liên hoàn.
Có vụ việc người điều khiển xe máy tử vong do bị ngã ra làn ô tô, bị xe khác cán qua.

Những sự cố này là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy tắc nhỏ nhưng có thể cứu mạng.

Mở cửa ô tô là hành động nhỏ nhưng chứa đựng rủi ro lớn. Người mở cửa bất cẩn có thể đối diện với ba tầng trách nhiệm pháp lý: hành chính - dân sự - hình sự. Việc nâng cao ý thức, quan sát kỹ lưỡng trước khi mở cửa không chỉ là nghĩa vụ pháp luật mà còn là hành động thể hiện văn hóa giao thông, tôn trọng tính mạng của chính mình và của người khác.