(Góc nhìn pháp lý và cảnh báo người dân về trách nhiệm dân sự & hình sự khi làm hồ, đắp đập tự phát)
Chiều tối 1/11/2025, hồ chứa nước của Công ty TNHH Trang trại Việt Phong Phú tại xã Lộc Ngãi, huyện Bảo Lâm (Lâm Đồng) bất ngờ bị vỡ, cuốn theo dòng nước hàng chục nghìn mét khối đổ ập xuống khu dân cư bên dưới.
Nước tràn nhanh, cuốn trôi nhiều nhà cửa, xe máy và khiến ba người dân tử vong, trong đó có một bé gái 13 tuổi. Các lực lượng chức năng phải mất gần 24 giờ mới kiểm soát được hiện trường, tìm kiếm nạn nhân và di dời người dân khỏi vùng hạ lưu.
Điều tra ban đầu cho thấy hồ này có diện tích mặt nước gần 20ha, dung tích lớn, chưa được cấp phép xây dựng hồ chứa nước, không có hồ sơ thiết kế kỹ thuật, không có cống xả tràn và cũng không có phương án phòng chống thiên tai.
Đây là công trình xây dựng trái phép, tiềm ẩn rủi ro cao nhưng vẫn tồn tại trong thời gian dài mà chính quyền địa phương chưa phát hiện, xử lý kịp thời.
Trách nhiệm pháp lý có thể phát sinh
Theo quy định pháp luật, hồ chứa nước thuộc nhóm “nguồn nguy hiểm cao độ”. Khi gây thiệt hại cho người và tài sản, chủ sở hữu hoặc người quản lý trực tiếp phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự toàn bộ, trừ trường hợp chứng minh được sự kiện bất khả kháng (thiên tai cực đoan).
Về hình sự, nếu xác định công trình xây dựng không phép, không đảm bảo an toàn kỹ thuật, thì có thể xem xét tội danh: “Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 298 Bộ luật Hình sự 2015), khung phạt đến 10 năm tù; hoặc “Vô ý làm chết người” (Điều 128), khung phạt đến 5 năm tù nếu có lỗi chủ quan trong quản lý, vận hành.
Ngoài ra, nếu có dấu hiệu buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, để công trình trái phép tồn tại, cán bộ địa phương có thể bị xem xét trách nhiệm theo Điều 360 Bộ luật Hình sự – “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.”
Theo TS. Thái Ngọc Sơn – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pháp lý & Công chúng ILPAI, “Hồ chứa nước không đơn thuần là ao cá hay công trình tư nhân. Nó là nguồn nguy hiểm cao độ, có thể giết người nếu không được quản lý đúng pháp luật.”
TS. Sơn phân tích, “Công ty Việt Phong Phú không được cấp phép xây dựng hồ chứa, không có thẩm định an toàn đập, nhưng vẫn tự ý tích nước trong khu vực có dân cư sinh sống. Đây không thể xem là ‘tai nạn bất ngờ’ – mà là hành vi vi phạm pháp luật có hệ thống. Cần xử lý nghiêm để xác định rõ trách nhiệm từ khâu thi công, quản lý đến giám sát của chính quyền.”
Ông nhấn mạnh, vụ việc này không chỉ là hậu quả vật chất, mà còn bộc lộ lỗ hổng trong quản lý tài nguyên nước và an toàn công trình thủy lợi.
“Một hồ chứa nước được đào trái phép không thể tồn tại nếu chính quyền địa phương kiểm tra đúng quy trình. Cái chết của ba người dân là lời cảnh báo cho hàng trăm hồ tự phát khác đang tồn tại ở Tây Nguyên và các vùng trung du.”
Cảnh báo chung
Từ vụ việc này, TS. Sơn đề nghị, rà soát toàn bộ hồ chứa, đập nước tự phát tại các địa phương, đặc biệt là công trình do cá nhân và doanh nghiệp xây. Đình chỉ hoặc cưỡng chế tháo dỡ các hồ không có giấy phép hoặc không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Tăng cường giám sát trách nhiệm cán bộ quản lý, tránh để “nguồn nguy hiểm cao độ” tồn tại trong khu dân cư. Công khai danh sách hồ mất an toàn để người dân nắm rõ, chủ động phòng tránh.
“Pháp luật không thể nhân nhượng cho sự tắc trách. Mỗi hồ nước, mỗi đập chứa là một lời nhắc nhở rằng: An toàn cộng đồng phải đứng trên lợi ích kinh tế của bất kỳ cá nhân hay doanh nghiệp nào.” – TS. Thái Ngọc Sơn, Viện trưởng ILPAI.
Vụ vỡ hồ chứa nước ở Lâm Đồng không chỉ là thảm kịch của ba sinh mạng vô tội, mà còn là thước đo cho năng lực quản lý và trách nhiệm pháp lý của cả doanh nghiệp lẫn chính quyền địa phương. Nó cho thấy rằng, một hành vi “xây hồ trái phép” hôm nay có thể đánh đổi bằng mạng người ngày mai.
Nước tràn nhanh, cuốn trôi nhiều nhà cửa, xe máy và khiến ba người dân tử vong, trong đó có một bé gái 13 tuổi. Các lực lượng chức năng phải mất gần 24 giờ mới kiểm soát được hiện trường, tìm kiếm nạn nhân và di dời người dân khỏi vùng hạ lưu.
Điều tra ban đầu cho thấy hồ này có diện tích mặt nước gần 20ha, dung tích lớn, chưa được cấp phép xây dựng hồ chứa nước, không có hồ sơ thiết kế kỹ thuật, không có cống xả tràn và cũng không có phương án phòng chống thiên tai.
Đây là công trình xây dựng trái phép, tiềm ẩn rủi ro cao nhưng vẫn tồn tại trong thời gian dài mà chính quyền địa phương chưa phát hiện, xử lý kịp thời.
Trách nhiệm pháp lý có thể phát sinh
Theo quy định pháp luật, hồ chứa nước thuộc nhóm “nguồn nguy hiểm cao độ”. Khi gây thiệt hại cho người và tài sản, chủ sở hữu hoặc người quản lý trực tiếp phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự toàn bộ, trừ trường hợp chứng minh được sự kiện bất khả kháng (thiên tai cực đoan).
Về hình sự, nếu xác định công trình xây dựng không phép, không đảm bảo an toàn kỹ thuật, thì có thể xem xét tội danh: “Vi phạm quy định về xây dựng gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 298 Bộ luật Hình sự 2015), khung phạt đến 10 năm tù; hoặc “Vô ý làm chết người” (Điều 128), khung phạt đến 5 năm tù nếu có lỗi chủ quan trong quản lý, vận hành.
Ngoài ra, nếu có dấu hiệu buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, để công trình trái phép tồn tại, cán bộ địa phương có thể bị xem xét trách nhiệm theo Điều 360 Bộ luật Hình sự – “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.”
Theo TS. Thái Ngọc Sơn – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pháp lý & Công chúng ILPAI, “Hồ chứa nước không đơn thuần là ao cá hay công trình tư nhân. Nó là nguồn nguy hiểm cao độ, có thể giết người nếu không được quản lý đúng pháp luật.”
TS. Sơn phân tích, “Công ty Việt Phong Phú không được cấp phép xây dựng hồ chứa, không có thẩm định an toàn đập, nhưng vẫn tự ý tích nước trong khu vực có dân cư sinh sống. Đây không thể xem là ‘tai nạn bất ngờ’ – mà là hành vi vi phạm pháp luật có hệ thống. Cần xử lý nghiêm để xác định rõ trách nhiệm từ khâu thi công, quản lý đến giám sát của chính quyền.”
Ông nhấn mạnh, vụ việc này không chỉ là hậu quả vật chất, mà còn bộc lộ lỗ hổng trong quản lý tài nguyên nước và an toàn công trình thủy lợi.
“Một hồ chứa nước được đào trái phép không thể tồn tại nếu chính quyền địa phương kiểm tra đúng quy trình. Cái chết của ba người dân là lời cảnh báo cho hàng trăm hồ tự phát khác đang tồn tại ở Tây Nguyên và các vùng trung du.”
Cảnh báo chung
Từ vụ việc này, TS. Sơn đề nghị, rà soát toàn bộ hồ chứa, đập nước tự phát tại các địa phương, đặc biệt là công trình do cá nhân và doanh nghiệp xây. Đình chỉ hoặc cưỡng chế tháo dỡ các hồ không có giấy phép hoặc không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Tăng cường giám sát trách nhiệm cán bộ quản lý, tránh để “nguồn nguy hiểm cao độ” tồn tại trong khu dân cư. Công khai danh sách hồ mất an toàn để người dân nắm rõ, chủ động phòng tránh.
“Pháp luật không thể nhân nhượng cho sự tắc trách. Mỗi hồ nước, mỗi đập chứa là một lời nhắc nhở rằng: An toàn cộng đồng phải đứng trên lợi ích kinh tế của bất kỳ cá nhân hay doanh nghiệp nào.” – TS. Thái Ngọc Sơn, Viện trưởng ILPAI.
Vụ vỡ hồ chứa nước ở Lâm Đồng không chỉ là thảm kịch của ba sinh mạng vô tội, mà còn là thước đo cho năng lực quản lý và trách nhiệm pháp lý của cả doanh nghiệp lẫn chính quyền địa phương. Nó cho thấy rằng, một hành vi “xây hồ trái phép” hôm nay có thể đánh đổi bằng mạng người ngày mai.
