Theo Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015, việc khám xét chỗ ở chỉ được tiến hành khi đáp ứng đủ ba điều kiện bắt buộc: phải có quyết định khám xét hợp pháp; phải có đại diện chính quyền và người dân chứng kiến nếu chủ nhà vắng mặt; và chỉ được thực hiện khi thật sự cần thiết, có căn cứ cho rằng nơi ở chứa công cụ phạm tội, vật chứng, tài liệu liên quan vụ án hoặc đối tượng phạm tội đang lẩn trốn.
Câu hỏi 1: Chủ nhà đi vắng thì công an hoặc cơ quan chức năng có được tự ý vào khám xét nhà không?
✔️ Trả lời: Không. Chỉ được khám xét khi có quyết định hợp pháp của cơ quan có thẩm quyền và phải có người chứng kiến theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Câu hỏi 2: Nếu chủ nhà vắng mặt thì ai phải chứng kiến việc khám xét?
✔️ Trả lời: Khi chủ nhà không có mặt, buộc phải có đại diện chính quyền địa phương và hai người dân chứng kiến để bảo đảm tính khách quan và minh bạch.
Câu hỏi 3: Khi nào cơ quan chức năng được khám xét nhà ngay cả khi chưa có quyết định?
✔️ Trả lời: Chỉ trong trường hợp khẩn cấp, như:
✔️ Trả lời: Không. Chỉ được khám xét khi có quyết định hợp pháp của cơ quan có thẩm quyền và phải có người chứng kiến theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015.
Câu hỏi 2: Nếu chủ nhà vắng mặt thì ai phải chứng kiến việc khám xét?
✔️ Trả lời: Khi chủ nhà không có mặt, buộc phải có đại diện chính quyền địa phương và hai người dân chứng kiến để bảo đảm tính khách quan và minh bạch.
Câu hỏi 3: Khi nào cơ quan chức năng được khám xét nhà ngay cả khi chưa có quyết định?
✔️ Trả lời: Chỉ trong trường hợp khẩn cấp, như:
- Bắt người phạm tội quả tang
- Đuổi bắt người đang bị truy nã
- Có nguy cơ mất, tẩu tán chứng cứ
Sau đó phải báo ngay cho Viện kiểm sát.
Câu hỏi 4: Khám xét nhà khi chủ nhà đi vắng có cần lập biên bản không?
✔️ Trả lời: Có. Cơ quan chức năng phải lập biên bản chi tiết về quá trình khám xét, liệt kê đầy đủ tang vật, tài liệu thu giữ và yêu cầu những người chứng kiến ký xác nhận.
Câu hỏi 5: Nếu cơ quan chức năng tự ý vào khám nhà khi chủ nhà đi vắng thì có vi phạm không?
✔️ Trả lời: Có. Đây là hành vi xâm phạm chỗ ở của công dân, vi phạm Hiến pháp 2013 và có thể bị xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 158 Bộ luật Hình sự.
Câu hỏi 6: Tôi là hàng xóm, được mời làm người chứng kiến. Tôi có quyền từ chối không?
✔️ Trả lời: Người dân được quyền từ chối nếu cảm thấy không phù hợp, trừ khi chính quyền địa phương yêu cầu hỗ trợ trong trường hợp cần thiết vì nhiệm vụ điều tra.
Câu hỏi 4: Khám xét nhà khi chủ nhà đi vắng có cần lập biên bản không?
✔️ Trả lời: Có. Cơ quan chức năng phải lập biên bản chi tiết về quá trình khám xét, liệt kê đầy đủ tang vật, tài liệu thu giữ và yêu cầu những người chứng kiến ký xác nhận.
Câu hỏi 5: Nếu cơ quan chức năng tự ý vào khám nhà khi chủ nhà đi vắng thì có vi phạm không?
✔️ Trả lời: Có. Đây là hành vi xâm phạm chỗ ở của công dân, vi phạm Hiến pháp 2013 và có thể bị xử lý kỷ luật, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 158 Bộ luật Hình sự.
Câu hỏi 6: Tôi là hàng xóm, được mời làm người chứng kiến. Tôi có quyền từ chối không?
✔️ Trả lời: Người dân được quyền từ chối nếu cảm thấy không phù hợp, trừ khi chính quyền địa phương yêu cầu hỗ trợ trong trường hợp cần thiết vì nhiệm vụ điều tra.
