Thế giới doanh nghiệp đang bước vào thời kỳ mà “hiểu AI” không chỉ là lợi thế, mà là điều kiện tồn tại. Nhiều doanh nhân Việt Nam đã bắt đầu nhận ra rằng, chuyển đổi số không còn là câu chuyện về công nghệ – mà là chuyển đổi tư duy lãnh đạo, cách tổ chức và quản trị rủi ro pháp lý trong kỷ nguyên dữ liệu.
Từ cuộc đua công nghệ đến cuộc cách mạng nhận thức
Cách đây 10 năm, khi nhắc đến chuyển đổi số, phần lớn doanh nghiệp Việt chỉ nghĩ tới việc mua phần mềm quản lý hay tạo website. Nhưng nay, công nghệ đã thay đổi tận gốc cách vận hành.
AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, blockchain… không còn là công cụ, mà trở thành “bộ não thứ hai” của doanh nghiệp.
Cách đây 10 năm, khi nhắc đến chuyển đổi số, phần lớn doanh nghiệp Việt chỉ nghĩ tới việc mua phần mềm quản lý hay tạo website. Nhưng nay, công nghệ đã thay đổi tận gốc cách vận hành.
AI, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, blockchain… không còn là công cụ, mà trở thành “bộ não thứ hai” của doanh nghiệp.
Thực tế cho thấy, các tập đoàn dẫn đầu Việt Nam như Viettel, FPT, Thế Giới Di Động, Vinamilk... đều đã chuyển từ quản trị bằng kinh nghiệm sang quản trị bằng dữ liệu. Mọi quyết định – từ phát triển sản phẩm, tuyển dụng, đến chiến lược truyền thông – đều dựa trên mô hình dự báo và phân tích hành vi tiêu dùng do AI đảm nhiệm.
Tuy nhiên, câu hỏi không nằm ở chỗ “AI có thông minh không?”, mà là doanh nhân có đủ hiểu biết để điều khiển nó không.
Bởi nếu không có tầm nhìn và khung pháp lý phù hợp, chuyển đổi số sẽ trở thành “con dao hai lưỡi” — mở ra cơ hội nhưng cũng phơi bày doanh nghiệp trước rủi ro dữ liệu, quyền riêng tư, hay thậm chí là khủng hoảng truyền thông.
Bức tranh pháp lý mới trong kỷ nguyên dữ liệu
Một trong những thay đổi lớn nhất mà doanh nghiệp cần chú ý là sự xuất hiện của các đạo luật và quy định quản lý dữ liệu cá nhân, an ninh mạng và quyền sở hữu trí tuệ trong AI.
Tại Việt Nam, Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân và dự thảo Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) đã chính thức xác định trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp khi thu thập, xử lý, hoặc lưu trữ dữ liệu khách hàng.
Từ năm 2026, khi Luật Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân chính thức có hiệu lực, mọi doanh nghiệp – từ nhỏ đến lớn – đều phải có chính sách bảo mật nội bộ, người phụ trách dữ liệu và cơ chế phản hồi yêu cầu của chủ thể dữ liệu.
Bên cạnh đó, việc sử dụng AI để tạo nội dung, sản phẩm, hay hình ảnh thương hiệu cũng làm nảy sinh câu hỏi: “Trí tuệ nhân tạo tạo ra sản phẩm, nhưng quyền sở hữu trí tuệ thuộc về ai?”
Theo các chuyên gia pháp lý, Việt Nam đang hướng tới việc quy định rõ: AI chỉ là công cụ, còn quyền sở hữu thuộc về tổ chức hoặc cá nhân điều khiển, lập trình, hoặc sử dụng đầu ra của AI cho mục đích thương mại.
Điều này có nghĩa, nếu một doanh nghiệp sử dụng AI để sáng tạo mẫu thiết kế, viết bài quảng cáo hay lập kế hoạch kinh doanh, họ vẫn cần xác lập quyền tác giả hoặc đăng ký bản quyền sản phẩm đầu ra, tránh rủi ro tranh chấp sau này.
Đã đến lúc quản trị bằng dữ liệu, nhưng dựa trên đạo lý và pháp luật
Không ít doanh nghiệp rơi vào “ảo tưởng công nghệ”: nghĩ rằng cứ có AI là giải quyết được mọi vấn đề. Nhưng bản chất của chuyển đổi số là chuyển đổi con người – tức là cách tư duy, cách lãnh đạo và tổ chức nội bộ.
Một doanh nhân thành công trong thời đại mới không chỉ hiểu kinh doanh, mà phải hiểu:
- Dữ liệu là tài sản, nhưng không phải mọi dữ liệu đều được phép khai thác.
- AI có thể thay con người trong tính toán, nhưng không thể thay thế đạo đức, lòng tin và sự đồng cảm.
- Công nghệ có thể rút ngắn thời gian ra quyết định, nhưng chỉ người lãnh đạo có tầm mới biết đâu là quyết định đúng.
Ở góc nhìn pháp lý, Viện Nghiên cứu Pháp lý & Công chúng (ILPAI) nhận định: “Chuyển đổi số phải đi cùng chuyển đổi về pháp trị – tức là doanh nghiệp phải hiểu luật, tuân luật và tận dụng luật để phát triển bền vững.”
Vì vậy, ILPAI đang triển khai các gói tư vấn pháp lý và đào tạo “AI & Dữ liệu trong doanh nghiệp Việt”, giúp doanh nhân nắm được:
Vì vậy, ILPAI đang triển khai các gói tư vấn pháp lý và đào tạo “AI & Dữ liệu trong doanh nghiệp Việt”, giúp doanh nhân nắm được:
- Cách xây dựng khung pháp lý nội bộ cho quản trị dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư.
- Chuẩn bị chính sách sử dụng AI hợp pháp, tránh vi phạm bản quyền, quảng cáo sai sự thật, hoặc xâm phạm đời tư.
- Ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong truyền thông, marketing, nhân sự, nhưng vẫn giữ yếu tố đạo đức và văn hoá Việt Nam trong quản trị doanh nghiệp.
Từ công nghệ đến con người – Từ dữ liệu đến trí tuệ
Chuyển đổi số không phải là “nâng cấp phần mềm” mà là nâng cấp nhận thức của người lãnh đạo.
AI có thể giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí, mở rộng thị trường; nhưng chỉ khi doanh nhân hiểu luật – hiểu người – hiểu chính mình, công nghệ mới trở thành bệ phóng thay vì rủi ro.
Có lẽ, câu nói của một CEO công nghệ Singapore đáng để suy ngẫm: “AI không lấy mất việc của bạn. Người biết dùng AI – và hiểu luật – mới là người thay thế bạn.”
Chuyển đổi số không phải là “nâng cấp phần mềm” mà là nâng cấp nhận thức của người lãnh đạo.
AI có thể giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí, mở rộng thị trường; nhưng chỉ khi doanh nhân hiểu luật – hiểu người – hiểu chính mình, công nghệ mới trở thành bệ phóng thay vì rủi ro.
Có lẽ, câu nói của một CEO công nghệ Singapore đáng để suy ngẫm: “AI không lấy mất việc của bạn. Người biết dùng AI – và hiểu luật – mới là người thay thế bạn.”
TS Thái Ngọc Sơn
