NGƯỜI PHỤ NỮ TỬ VONG SAU KHI BỊ CƯỚP ĐIỆN THOẠI: VẤN ĐỀ PHÁP LÝ ĐẶT RA NHƯ THẾ NÀO?

Một vụ án nghiêm trọng vừa xảy ra đã khiến dư luận cả nước bàng hoàng. Theo thông tin ban đầu, hai đối tượng đi xe máy, giả vờ mua hàng để tiếp cận rồi cướp chiếc điện thoại của một phụ nữ tàn tật. Sau khi bị giật điện thoại, nạn nhân rơi vào trạng thái hoảng loạn và chỉ một ngày sau đó đã tử vong. Vụ việc không chỉ gây phẫn nộ về tính chất táo bạo, manh động của tội phạm cướp giật, mà còn đặt ra hàng loạt vấn đề pháp lý: hai đối tượng này sẽ bị xử lý theo tội danh nào, căn cứ pháp lý ra sao, và thách thức lớn nhất trong xét xử là gì, và việc xác định nguyên nhân tự tử của người khuyết tật như thế nào?

Cơ sở pháp lý

Theo quy định tại Điều 168 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi 2017, tội cướp tài sản là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có thủ đoạn nguy hiểm nhằm chiếm đoạt tài sản. Nếu hành vi này gây hậu quả chết người, khung hình phạt có thể lên tới 18-20 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình.

Trong khi đó, Điều 123 BLHS quy định về tội giết người, áp dụng khi có ý thức chủ động tước đoạt mạng sống của người khác. Bên cạnh đó, theo nguyên tắc của Điều 15, 16 BLHS, lỗi và hậu quả phải được xem xét trong mối quan hệ nhân quả. Đây chính là điểm mấu chốt để phân định tội danh trong vụ án này.

Phân tích vụ việc

Từ video hiện trường cho thấy, hai đối tượng đã chuẩn bị kỹ càng: dùng thủ đoạn giả mua hàng để tiếp cận, sử dụng xe máy làm phương tiện bỏ trốn. Đây là những yếu tố chứng minh hành vi phạm tội có tổ chức, dùng thủ đoạn nguy hiểm. Tuy nhiên, điều cần làm rõ là mối quan hệ nhân quả giữa hành vi cướp và cái chết của nạn nhân.

Có hai khả năng đặt ra:

Nếu không chứng minh được mối quan hệ trực tiếp: Ví dụ nạn nhân tử vong do bệnh lý nền, yếu tố sức khỏe vốn có, hoặc sốc tâm lý khi bị giật tài sản. Trong trường hợp này, hai đối tượng vẫn bị xử lý về tội cướp tài sản theo khoản 1-3 Điều 168 BLHS, với các tình tiết tăng nặng là phạm tội có tổ chức, đối với người tàn tật, dùng thủ đoạn nguy hiểm.
Nếu giám định pháp y khẳng định có quan hệ nhân quả trực tiếp: Ví dụ nạn nhân bị kéo ngã, va đập dẫn đến chấn thương, hoặc có hành vi bạo lực gây tổn thương dẫn tới tử vong. Khi đó, các đối tượng sẽ bị xử lý theo khoản 4 Điều 168 BLHS - cướp tài sản gây hậu quả chết người, với mức án cao nhất có thể là tù chung thân.
Trường hợp chứng minh được ý thức tước đoạt mạng sống: Nếu có bằng chứng cho thấy đối tượng cố ý ra tay sát hại, họ có thể bị truy tố thêm về tội giết người theo Điều 123 BLHS.

Điểm khó nhất trong quá trình xét xử chính là chứng minh quan hệ nhân quả. Bởi lẽ, nạn nhân vốn là người tàn tật, có thể có tình trạng sức khỏe yếu, dẫn đến tử vong do nguyên nhân gián tiếp chứ không hoàn toàn vì tác động vật lý từ hành vi cướp. Điều này đòi hỏi giám định pháp y phải khách quan, toàn diện để tránh oan sai, đồng thời vẫn bảo đảm tính răn đe của pháp luật.

Quan điểm chuyên gia

TS. Thái Ngọc Sơn - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Pháp lý & Công chúng (ILPAI) cho rằng:

Qua theo dõi video, tôi nhận thấy hành vi của hai đối tượng có sự chuẩn bị trước, thể hiện qua việc giả mua hàng, sử dụng xe máy để bỏ chạy, nên đã thỏa mãn yếu tố “dùng thủ đoạn nguy hiểm”. Tuy nhiên, trong đoạn video không thấy có hành vi xô ngã hay tác động trực tiếp nào khiến nạn nhân bị thương tích, mà sau đó nạn nhân tử vong. Trường hợp này có thể liên quan đến bệnh lý nền, yếu tố sức khỏe vốn có hoặc phản ứng sốc khi bị cướp. Khi không chứng minh được tác động trực tiếp từ hành vi cướp dẫn đến tử vong, hai đối tượng chỉ bị xử lý về tội cướp tài sản theo khoản 1-3 Điều 168, nhưng vẫn với tình tiết tăng nặng là phạm tội đối với người tàn tật, có tổ chức, và dùng thủ đoạn nguy hiểm.

Ngược lại, nếu có căn cứ pháp y chứng minh cái chết của nạn nhân có quan hệ nhân quả trực tiếp với hành vi cướp (ví dụ bị kéo ngã, va chạm gây chấn thương, hoặc cố tình ra tay sát hại) thì khung hình phạt cao nhất có thể là tử hình theo khoản 4 Điều 168. Trong trường hợp có ý thức tước đoạt tính mạng, đối tượng còn có thể bị truy tố thêm về tội giết người.

Từ góc độ nghiên cứu, TS. Sơn đề xuất ba điểm cần được quan tâm:

Quy định rõ hơn về quan hệ nhân quả giữa hành vi phạm tội và hậu quả chết người, tránh tình trạng phụ thuộc tuyệt đối vào kết luận giám định.
Bổ sung tình tiết định khung cho các trường hợp nạn nhân thuộc nhóm yếu thế như người tàn tật, người cao tuổi, trẻ em.
Nâng cao nghiệp vụ điều tra, thu thập chứng cứ và giám định pháp y, bảo đảm tính khách quan, công bằng và chính xác trong xét xử.

Vụ việc người phụ nữ tử vong sau khi bị cướp điện thoại là lời cảnh tỉnh về sự manh động và liều lĩnh của tội phạm cướp giật hiện nay. Đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng, vừa ảnh hưởng đến an ninh trật tự, vừa đặt ra thách thức lớn về pháp lý. Nhiều khả năng hai đối tượng sẽ bị xử lý về tội cướp tài sản gây hậu quả chết người. Tuy nhiên, phán quyết cuối cùng vẫn phải dựa vào giám định pháp y để xác định nguyên nhân chính xác dẫn đến cái chết. Từ sự việc này, có thể thấy rõ yêu cầu cấp thiết trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, đồng thời tăng cường công tác điều tra, giám định để xử lý nghiêm minh, bảo đảm công lý và phòng ngừa chung.